Waarden en intenties alive and kicking: 8 tips
Er zijn veel verschillen tussen narratieve therapie en act (acceptance and commitment therapy) maar 1 ding hebben ze gemeen: de focus op waarden, de mate waarin ze mensen willen ondersteunen om voeling te krijgen met wat er echt toe doet voor hen en om hierin oriëntatie te vinden. Om vanuit dat besef de eigen identiteit te ervaren. Om stappen te kunnen zetten die ermee in harmonie zijn.
In dit artikel bespreek ik 8 tips die je kunnen helpen om waarden en intenties in beeld en alive and kicking te krijgen nav – op het eerste gezicht – ‘banale’ ervaringen.
Over de narratieve therapie in het algemeen zal ik heel kort zijn:
Het vertellen dat wij mensen doen is steeds meer – véél meer – dan informatie uitwisselen of communiceren.
Al vertellend geven wij betekenis aan gebeurtenissen en ervaringen, aan ons leven, aan wie we zijn. We doen dat door ervaringen met elkaar te linken volgens een thema of plot.
Al vertellend en her-vertellend worden tijdelijke platforms gecreëerd waar we kunnen op staan en waarop we kunnen voelen, herinneren, denken, ons verbeelden, handelen, anticiperen, plannen maken, weten wie we (ook) zijn en waar ons leven (ook) om gaat.
En dan nu tip 1.
Tip 1: Wat zegt dit over … ?
Stel de vraag: ‘Wat zegt dit over wat jij belangrijk vindt?’
Of, breder geformuleerd:
Nodig je gesprekspartner af en toe uit om een link te leggen tussen een concrete ervaring en waarden, principes, hoop, dromen, verlangens , doelen, intenties, interesses, passies, vormen van engagement, visie.
Aanleidingen: je gesprekspartner
- heeft een initiatief genomen,
- overweegt een stap,
- is blij met iets, of net niet,
- geniet van iets.
Nodig uit om te reflecteren over :
- Wat zegt dit over wat jij belangrijk vindt?
- Wat zegt dit misschien over wat kostbaar voor je is?
- Wat zegt dit misschien over waar jij op uit bent?
- Wat zegt dit misschien over wat jij wil? (met de situatie / deze relatie / een vriendschapsrelatie / de nabije toekomst / je leven / …)
- Wat zegt dit misschien over waar het jou om te doen is (met …)?
- Wat zegt dit misschien over wat voor jou van tel is in het leven?
- Wat zegt dit misschien over waar het leven over gaat voor jou?
- Waarom maak je je hier zo boos om? Wat speelt hier dat belangrijk voor je is?
- Waarom ben je hier zo blij om? Wat is hier belangrijk aan voor jou?
- Hoe belangrijk is deze kwestie voor jou? Waar is het jou om te doen?
- Was dit belangrijk voor jou? Waarom?
- Wat zegt dit misschien over waar jij voor staat? Of waar jij in gelooft?
- Dat je dat deed, kwam dat vanuit… een soort plichtsgevoel? Of een plichtsbesef? Of iets anders?
- Waar gaat dit over: over ‘verantwoordelijkheid nemen? Of ‘je plicht doen’? Of is dit een soort ‘roeping’? Of iets anders?
- Is dit gelinkt met een levensovertuiging of een principe: iets van ‘zo leef je het leven zoals het hoort’, of ‘daar geloof ik in, …’?
- Is dit gelinkt met een verlangen van jou, of een hoop? Of een droom? Of is dit iets waar je naar uitkijkt? Waar gaat dit om?
- Welk verlangen of hoop speelt hier?
- Kan je me misschien iets vertellen over de hoop of droom die hiermee verbonden is?
- Wat zegt dit over wat jouw bedoeling of intentie was/is?
- Je vertelt over … en over … Die 2 acties, als die zouden passen bij een soort project, hoe zou je dat project noemen? Wat zou een goede naam zijn voor dat project?
- Jouw grootmoeder deed ook zulke dingen. Wat speelt hier? Een vorm van ‘loyauteit’, ‘trouw aan de waarden van je oma’, of is dit een soort belofte die je haar gedaan hebt (of aan haar nagedachtenis)? Of iets anders?
- Hoe betrokken ben je hierop? Wat voor soort betrokkenheid is dit?
- Is dit een interesse van jou, of een passie?
Wat geeft tip 1?
Je gesprekspartner krijgt zo een gespreks- en reflectieruimte om meer vertrouwd te geraken met wat kostbaar is voor hem. Dit kan bijdragen tot een ervaring van waardigheid. Het geeft voeling met vormen van intentionaliteit en gerichtheid op iets kostbaar. Dit maakt het meer mogelijk om stappen te zetten die hierbij passen.
De volgende tip is hier een specifieke toepassing op.
Tip 2: Slik je compliment in
Slik af en toe je compliment in en vraag in plaats daarvan wat je gesprekspartner zelf vindt van datgene waar jij een compliment voor wil geven.
Verken vervolgens wat dit zegt over wat je gesprekspartner belangrijk vindt (zie tip1).
- Je hebt … [datgene waar je een compliment over kan geven]: wat vind je daar zelf van? Vind je dit positief? Of negatief? Of allebei? Of iets anders?
=>
- Waarom vind je dat positief?
- Waarom vind je dat negatief?
- Wat zegt dat over wat je belangrijk vindt? (Of over de richting die je uit wil met je leven? Of over hoe je wil evolueren? Of over wat je op dit ogenblik misschien meer wil in je leven? …)
Wat geeft tip 2?
Jouw complimenten – hoe mooi ze ook zijn – stellen je gesprekspartner bloot aan jóuw waarden.
Nu kan die zichzelf complimenteren in het licht van wat ertoe doet voor hém of háár.
Dit geeft je gesprekspartner opnieuw een kans om – al vertellend – meer vertrouwd te worden met gekoesterde intenties en waarden.
Tip 1 en 2 brengen je gesprekspartner op het terrein van intenties en waarden. Tip 3 nodigt uit tot het weven van verhalen die erbij passen.
Tip 3: Een verhaal (of 2)
Als je gesprekspartner uitdrukt dat zij iets belangrijk vindt, vraag dan naar 1 of 2 verhalen uit haar leven die hierbij passen.
- Kan je een verhaal vertellen dat hierbij past?
- Kan je iets vertellen uit je leven dat hierbij past? Dat past bij hoe belangrijk […] is voor jou?
Of vraag naar iemand die dit waarschijnlijk weet van haar en wat die hiervan weet of hoe die dit weet:
- Wie weet dit van jou? Dat jij dit belangrijk vindt? Of dat jij dit wil?
=>
-
- Als […] hier vandaag bij ons zou zijn, en ik zou hem vragen ‘hoe weet jij dat?’ wat zou hij me vertellen? Wat heeft hij meegemaakt met jou waardoor hij dat weet?
- Als […] hier vandaag bij ons zou zijn, en ik zou hem vragen ‘Rita’ en ‘eerlijkheid’, hoe zit dat in elkaar? Wat heeft Rita met eerlijkheid? Wat zou hij vertellen?
En daarna:
- Kan je nóg een verhaal vertellen dat hierbij past? Misschien van nog langer geleden? Of net recenter?
Ook de volgende tip raakt de tijdsdimensie.
Tip 4: Geschiedenis
Vraag naar de geschiedenis van de waarde of intentie waar jullie het over hebben.
- Hoe lang vind je dat al belangrijk?
- Wanneer is […] belangrijk beginnen worden voor jou/jullie?
- Hoe ben je het belangrijke van […] op het spoor gekomen?
- Hoe heb je dit leren kennen: bijv. dat […] belangrijk is, of dat het belangrijk is om […]?
- Wanneer is […] (bijv. ‘dit verlangen naar’ of ‘deze hoop’ of ‘deze droom om …’ ) in jouw leven gekomen?
- Hoe heb je de smaak leren kennen van […]?
- Welke ervaringen hebben jou op het spoor gebracht van […]?
- Welke ervaringen hebben jou misschien wel geleerd dat dit iets goed zou kunnen zijn? Of dat dit misschien wel mogelijk zou zijn voor jou?
- Wat heb je meegemaakt dat voor jou bevestigd heeft dat deze hoop misschien wel kan gerealiseerd worden?
- Wie heeft jou de smaak leren kennen van […]?
- Zijn er mensen die misschien een rol gespeeld hebben in het feit dat jij geleerd hebt dat […] belangrijk is? Die jou hierin misschien geïnspireerd hebben?
Extra tip bij tip 4
Wanneer je gesprekspartner verwijst naar een negatieve ervaring die hem of haar de waarde van iets heeft doen beseffen, dan kan je dat ev. voorzichtig verkennen maar ga ervan uit dat er steeds óók een positieve ervaring moet geweest zijn met de waarde of intentie. Zoek daar samen naar.
- Oké, maar hoe heb je ontdekt dat het anders kon? Misschien heb je iets meegemaakt, of gelezen, of gehoord dat jou heeft doen beseffen dat het ook anders kan? Dat jou heeft doen beseffen dat dát ook is wat jij wil?
- En wanneer ben jij dan in contact gekomen met eerlijkheid?
- Bij wie heb jij ervaren dat er ook zoiets bestond als een warme band tussen ouders en kinderen? Dat dat mogelijk was?
Wat geven tip 3 & 4?
Vertellen is als het rijgen van gebeurtenissen en ervaringen aan de draad van een thema of plot. Al vertellend rijgt onze gesprekspartner verschillende levensverhalen aan de draad van het thema (iets dat kostbaar voor hem of haar is). Dit versterkt een gekoesterd zelfgevoel dat een continuïteit kent doorheen de tijd.
Tip 5: Geen haast of druk
Bij het verkennen van de geschiedenis en de verhalen rond het thema van de waarden of intenties van je gesprekspartner:
- ban alle haast,
- verken rustig het concrete verloop en context van de verhalen,
- verken de rol van je gesprekspartner en van andere mensen,
- probeer niets te bereiken,
- geef de woorden van je gesprekspartner regelmatig terug.
- Verken en her-verken in de loop van verschillende gesprekken.
En na de geschiedenis … de toekomst.
Tip 6: Een stap?
Wanneer je gesprekspartner enkele verhalen heeft kunnen spinnen rond het thema van wat voor hem of haar kostbaar is, vraag dan welke stap of actie in de toekomst hierbij zou passen.
- Stel dat je nog iets zou doen – in de loop van de volgende dagen of week – dat hierbij zou passen: wat zou je dan misschien doen of proberen?
- Welk stapje zou hier nog bij passen? Heb je daar een idee van?
- Stel dat je dit nog meer tot uitdrukking zou willen brengen in je leven: welke vorm zou dat misschien aannemen?
En wanneer de persoon denkt aan iets dat erbij zou passen:
- Wat zou dat geven?
- Hoe zou X reageren? [een betrokken persoon]
- Wat voor verschil zou dit misschien maken?
- Hoe zou jij je daarbij voelen?
- Hoe zou dat zijn voor jou?
- Wat zou je kunnen ontdekken over jezelf door die stap te zetten?
- Wat voor stap zou dat zijn?
- Wat zou dat zeggen over wat je wil? Of belangrijk vindt? Of over de richting die je uit wil gaan?
- Wie zou je hierin steunen? Of wie zou achter jou staan hierin?
- Welke omstandigheden zouden dit ondersteunen?
- Welke omstandigheden zouden hier een stokje voor kunnen steken?
- Wat zou dat vragen aan voorbereiding?
- [als er eerder gesproken is over een bepaald probleem waar de persoon mee worstelt, kan ook iets gevraagd worden in de trant van: Welk effect zou dit hebben op de invloed van X [= het probleem]?
Tip 7: Nog expressies
Wees in de loop van jullie ontmoetingen gevoelig voor nog expressies van de besproken waarden en intenties en verken ze.
Wat geeft tip 7?
Je gesprekspartner kan zo steeds meer betekenis geven aan ervaringen en expressies in het licht van waar hij of zij waarde aan geeft. Dit vergroot een gekoesterd (verhalen-)platform waarop hij of zij kan staan. Door dit platform wordt hij of zij ondersteund in gekoesterde manieren van leven en handelen.
Tip 8: Check
Stem je regelmatig af op je gesprekspartner opdat jullie het hebben over wat belangrijk is voor je gesprekspartner. Vraag hoe het gesprek loopt voor hem of haar. Of jullie het hebben over waar jullie het moeten over hebben, over wat belangrijk is voor hem of haar.
Voilà, 8 tips.
Experimenteer ermee.
Laat iemand jou eens wat van deze deze vragen stellen naar aanleiding van een klein initiatiefje waar je content over bent en ervaar wat dit brengt voor jou. Hoe het voelt als bepaalde waarden en intenties wakker worden en gaan leven.
Johan Van de Putte
Nieuwsbrief
Een mailtje na een nieuw artikel?
